Over kamerschieten

Het lijken wel saluutschoten, afgeschoten door een kanon. In feite zijn het ook saluutschoten, alleen worden ze niet veroorzaakt door een kanon.
De kamers stammen uit een vroegere tijden en werden toen gebruikt als achterladers van kanonnen. Met deze kanonnen werden ook saluutschoten afgevuurd, door wel een kruitkamer, maar geen kogel in het kanon te plaatsen. Men ontdekte dat het kanon voor het afvuren van saluutschoten eigenlijk overbodig was, omdat men de kamers ook los kon afvuren.

De Jonkheid van Banholt heeft jarenlang de kamers van de Noorbeekse Jonkheid geleend. Deze kamers werden door de leden van de Banholter Jonkheid en de vaste schutter geladen op de boerderij van de familie Scheepers. Sinds 1980 beschikt men over genoeg eigen kamers.
Deze kamers zijn bij het honderdjarig bestaan van de St. Gerlachusden geschonken aan de Jonkheid door de ex-kapiteins en ex-bestuursleden en vele anderen die de Jonkheid van Banholt een warm hart toedragen. Het laden vind nu plaats bij de familie van den Houdt, “Op gen Hei”.

De kamers van Jonkheid Banholt zijn een soort stalen cilinders. Aan de bovenkant zit een opening, het zogenaamde boorgat. Aan de zijkant zit een kleine opening, de ontstekingsopening oftewel het zundgat. Deze twee openingen staan met elkaar in verbinding. Wanneer men de kamers gaat laden, maakt men de ontstekingsopening dicht met een houten pennetje. Men vult het boorgat van de kamer gedeeltelijk, een borrelglaasje vol, met het zwart kruit, de zogenaamde “polver”.
Op dit kruit legt men een stukje karton, waarna de kamer wordt afgevuld met zeer droge leem. Bij het kruit mag geen vocht komen, anders gaat de kamer niet af!
De leem haalt men uit de muren van oude boerderijen of vakwerkhuizen. Men slaat de leem vervolgens met een houten pin en een vuisthamer stevig aan, giet er desnoods nog wat leem bij en slaat deze vervolgens weer zeer vast aan. Hoe harder de leem op elkaar is geslagen, hoe harder de uiteindelijke knal. Er mogen geen stenen meer in de leem zitten, anders bestaat het risico dat er een vlam ontstaat bij het aanslaan van de kamers en dan “…is ’t concert sjnel afgelòòpe…”.

Voordat de kamers worden geschoten worden ze volgens een bepaald patroon op een rij gezet. De kleinste kamers staan voor in de rij, de dikste achteraan.
In Banholt schiet men tijdens de Bronk bij ieder rustaltaar een zogenaamde sjars (lading) als de pastoor de monstrans aan de processiegangers toont. Dat zijn zeven kamers. Tijdens de H. Mis van de Jonkheid op Bronkdinsdag worden alle 104 Banholter kamers geschoten. Nadat de kamers zijn opgesteld worden de kleine houten pennetjes uit de ontstekingsopeningen gehaald en maakt men een kruitspoor tussen de kamers onderling. Bij iedere ontstekingsopening wordt wat extra polver gestrooid.
Op het gewenste moment wordt de polver voorzichtig aangestoken met een petroleum gedrenkte lap die aan een lange stok zit, waarna de kamerschutters een veilig heenkomen zoeken. De kracht van de explosie is namelijk enorm.

Over hüllen

Dit gebruik vond al plaats voor de Middeleeuwen. In de Middeleeuwen zag het hüllen er als volgt uit. De deelnemers die aan dit hüllen meededen waren vermomd en maakten een hels kabaal. Aan de ene kant door middel van een hoop geschreeuw, gegil, gefluit en het zingen van spotliederen en obscene gezangen, aan de andere kant door het produceren van geluiden met allerlei voorwerpen, zoals ketels, bellen, hoorns, muziekinstrumenten, enz. Er werd ondertussen onderhandeld over een afkoopsom.

Een traditie houdt stand

Nu volgt een andere korte beschrijving van het hüllen, zoals het in Banholt en Terhorst de afgelopen decennia plaatsvond. Als er sprake is van een vaste verkering van een weduwe of weduwnaar, dan wordt er door de Jonkheid uitgekeken naar de dag waarop het aanstaande bruidspaar in de kerk vanaf het altaar de eerste roep krijgt. Dit is normaliter drie weken vóór het huwelijk. Volgens de Katholieke Kerk moet immers iedereen, die voornemens is een kerkelijk huwelijk aan te gaan, drie keer geroepen worden tijdens een kerkelijke dienst. Het huwelijk wordt dan aan eenieder kenbaar gemaakt. Iedereen die op de hoogte is van enig kerkelijk huwelijksbeletsel, is dan verplicht dit aan de pastoor of bisschop door te geven om te voorkomen dat een huwelijk onwettig of ongeoorloofd wordt gesloten. Het bestuur van de Jonkheid start na de eerste roep met de organisatie voor het hüllen. Tegenwoordig wordt er soms alleen nog een burgerlijk huwelijk gesloten. Dit belet de Jonkheid echter niet om toch te hüllen. Men start ook dan zo’n drie weken vóór het huwelijk. Alle leden worden gevraagd mee te doen en op een bepaald tijdstip verzamelen zij zich samen met het bestuur bij het huis van de weduwe of weduwnaar. Eerst wordt echter door het bestuur onderhandeld over de afkoopsom. Als de trouwlustige meteen akkoord gaat, wordt er niet gehüld. Meestal echter gaat de trouwlustige niet akkoord en kan begonnen worden met het hüllen. Met ketels, ijzeren vaten, deksels, melkbussen, ijzeren velgen en allerlei ander materiaal, dat voor een hels kabaal kan zorgen, wordt er lawaai gemaakt. Het spreekt natuurlijk voor zich, dat hoe langer de afkoopsom geweigerd wordt, het hüllen steeds heviger wordt. Als de klok 22.00 uur slaat wordt er gestopt met ‘hüllen’ en gaat men de volgende avond verder. Dit duurt zolang totdat akkoord gegaan wordt met de afkoopsom. Krijgt de Jonkheid echter het vat of de vaten bieren, dan wordt deze afkoopsom, ’t hülbeer, ter plaatse door de Jonkheidleden opgedronken. Soms wordt het hülbeer ook bewaard, en wordt er naderhand een feestavond gehouden in een café in het dorp.

Over de Heiligdomsvaart

De Heiligdomsvaart bood in 2004 een zeer gevarieerd religieus programma met daarin veel wereldlijke elementen. Tijdens deze tien dagen durende Heiligdomsvaart werden verschillende activiteiten georganiseerd, zoals festivals, tentoonstellingen, concerten en een tweetal Ommegangen. Tijdens de Ommegangen werden de relieken getoond en liepen ook andere groepen mee die iets uibeeldden dat te maken had met het thema van de Heiligdomsvaart: “Wij zijn de tijd”. Men organiseerde een zogenaamde ingetogen en opgetogen tocht.

Het begraven van een ongehuwde dorpsgenoot of overleden pastoor

Als een vrijgezel sterft, regelt de Jonkheid de begrafenis. Zij verzorgen dan een bloemstuk om op het graf te leggen en het bestuur van de Jonkheid draagt de zerk van de overledene. Dit gebeurt in samenspraak met de familie van de overledene. Ook staat de vlag van de Jonkheid, voorzien van een zwart rouwlint, in de kerk naast ze zerk. Vóór 1960 werden alleen ongehuwde mannen door de Jonkheid begraven, daarna ook ongehuwde vrouwen.

Hulde brengen aan een 90-, 95-, of 100-jarige inwoner van Banholt en Terhorst

Wanneer een inwoner van Banholt of Terhorst zijn of haar 90ste, 95ste of 100ste verjaardag viert, brengt de Jonkheid samen met Harmonie en Klaroenkorps Amicitia een hulde bij deze persoon.

Hulde brengen bij het huwelijk van een bestuurslid van Jonkheid Banholt

Het komt nog wel eens voor dat bestuursleden van de Jonkheid tijdens hun bestuursperiode in het huwelijk treden. De overige bestuursleden zijn dan altijd present bij de huwelijksinzegening en het daaropvolgende feest. Het in het huwelijk tredende bestuurslid wordt op zijn huwelijksdag door het bestuur op een bijzondere manier verrast. Ze werd bijvoorbeeld in 1984 Michel Flamand en zijn echtgenote per dennewagen naar de kerk gebracht. Bij andere bruiloften waren de andere bestuursleden misdienaar of werden kamers geschoten.

Sieren bij een installatie of jubileum van een pastoor en bij een feest betrekking tot de kerk

Bij de installatie van een nieuwe pastoor, wordt deze priester aan de dorpsgrens verwelkomd door de Jonkheid en Harmonie en Klaroenkorps Amicitia. Samen begeleiden zij de nieuwe pastoor naar de kerk. De Jonkheid loopt in deze stoet voorop. Tevens zorgt de Jonkheid ervoor dat de hele weg waar de stoet langstrekt versierd is met dennengroen, dennenboompjes en rozen in de kerkelijke kleuren geel en wit en vlaggen.

Uiteraard vieren pastoors ook wel eens een jubileum in Banholt. Voor zo´n jubileum wordt door de Jonkheid ook de versiering verzorgd. De pastorie en kerk worden dan versierd met het bekende dennengroen, de gele en witte rozen en diverse vlaggen.

Bij het honderdjarig bestaan van onze kerk in 1975 werd het kerkgebouw prachtig versierd.

Hulde en rompertje brengen bij een pasgeboren jongen in Banholt en Terhorst

Sinds kort heeft Jonkheid Banholt een nieuwe traditie in het leven geroepen; het brengen van een hulde en rompertje bij een pasgeboren jongen in Banholt en Terhorst. Het bestuur van de Jonkheid overhandigt aan de ouders een jonkheidsvlag (die na 1 maand weer opgehaald wordt) en een rompertje ter ere van de geboorte van een nieuw jonkheidslid.